Milicsi Guud Qoraalka Far Soomaaliga: Dheefooyin Iyo Dhibaatooyin.

Labo iyo labaatan sanno ka dib, badhtamihii qarnigii labaatanaad, ayaa la hirgeliyey qoraalka Af Soomaaliga. Sannadihii goortaas ka horreeyey ma jirin, qoraal qoran oo afkeennu lee yahay, oo ummaddu wada adeegsato! Hindisahaas lagu guulaystay, waxa uu noqday guushii ugu weynayd ee abid, ee isirka Soomaaliyeed u soo hoyatay hubaashii. Ma jirin guul ka weyn nooceeda oo ku abtirsanaysa guud ahaan ilbaxnimada qowmiyadda Soomaaliyeed, gaar ahaan aqoonta Soomaalida. Ammaanteeda shalay iyo maanta ba waxa iska leh kacaankii Barako-waa, ee uu hoggaaminayey, jaalle Maxamed Siyaad Barre IHUN. Isbeddelkaa weyn ee dhacay dheefooyin iyo dhibaatooyin ayaa uu la yimid.

Dheefo aad u badan oo loo wada bogay ayaa jira. (B) Waa markii ugu horraysay Soomaali oo ay yeelato far u gaar ah oo ay wax ku qorto. (T) Waxa dhigaalkii la falkiyey saamaxay qoridda gadaaleed ee sooyaal-bulsheedkii, hidde-dhaqankii iyo funuuntii aqoonta ee Soomaalida. (J) Waxa si aqoonaysan loo qoray, loo qaabeeyay, oo la qurxiyey manhajkii waxbarashada ee dalka, laga bilaabo dugsi hoose ilaa dugsi sare. (X) Af Soomaaliga waxa laga dhigay afka keliya ee hay’adaha dawladeed ku shaqeeyaan. (KH) Aqoon baadhisyadii, istiraatiijiyadihii iyo siyaasad-qorshayaashii ayaa dhammaantood afkeenna lagu qoray. (D) Waxa markii ugu horraysay ifka loo soo saaray dhiganayayaal iyo daraasado aqoon iyo madadaalo xambaarsan oo afkeenna lagu qoray. (R) ugu dambayn, tallaabadaas labo guulood oo aan lagu baraarugsanayn ayaa ay degdeg u dhalisay. (1) Naanays muddo badan Soomaalida loo yaqaannay oo ahayd: “bulsho hadasha”, bal se, aan wax ba qorin; ayaa ay beddeshay. Iyo (2) go’doon Soomaalidu ku jirtay muddo dheer, oo dunidu hal-abuurkeeda aqoon, iyadu na kuwooda aqoon; ayaa isbeddel ku yimid, oo isdhaafsi aqooneed, sooyaaleed, hidde-dhaqammmeed, suugaaneed, murtiyeed, iyo farshaxanneed ayaa ay isu gudbiyeen bulshadeenna iyo bulshooyinka caalamka.

Dhaliilo aan badnayn bal se xoog badan ayaa jira. (B) Iyada oo dedaal badan la sameeyay oo la isku dayey Soomaali far ay lee dahay in loo hindiso, hadda na, nasiib darro, qabyo dhowra oo aad u qaab darran ayaa dhigaalkeenna weli ku jirta. (T) 18-kii sanno ee dawladdu iyo fartu wada noolaayeen, aad ayaa looga gaabiyey kaalimo badan, sida: turjumaadda afafka; furidda xarun cilmiyeed shaqadeedu tahay tayaynta dhigaalka Soomaaliga; dhisidda hay’ad samaysa aflaamta oo qoraallada qaarkood filim u beddesha; iyo hindisidda maktabad gaar ah oo lagu kaydiyo xogta. (J) Ugu dambayn, burburkii Soomaaliyeed ka dib, maxaa dhacay?

Labo arrimood waa xaqiiq jirta. Tirada qoraallada ee tan iyo xilligaa la soo saaray in ay aad uga badan yihiin intii la soo saaray muddadiii hore. Iyo tayada qoraallada ee wakhtigaasi in uu aad uga wanaagsan yahay kuwa muddadan. Dhaliilaha ugu waaweyn ee wakhtigakan iyo xaaladda qoraaleed waa ay badan yihin. (B) Waxa suuqa qalinka iyo qoraaga soo galay dad badan oo sheeganaya qorayaal in ay yihiin; bal se, aqoonteedii iyo xirfaddeedii aan mid na ba lahayn. (T) Waxa maktabadda Soomaaliyeed gudaha u soo galay dhiganayaal siddeed cudur la ciirciiraya. (1) Dhiganayaal bilic wanaagsan aan lahayn. (2) Dhiganayaal daabacaadda iyo farsamadu ba ka halaysan tahay. (3) Dhiganayaal hab qoraalka toolmoon ka madhan. (4) Dhiganayaal tifaftiridda, turxaanbixinta iyo faafreebka ka arradan. (5) Dhiganayaal xeerarka qoraalka iyo xeerarka xigashada ku tuntay. (6) Dhiganayaal tiirarka nolosha ee Soomaalida (diinta iyo dhaqanka) ku xadgudbay. (7) Dhiganayaal murtida iyo farshaxannimada cuddoon ka qaawan. Iyo (8) Dhiganayaal xooggoodu isku mawduuc ah. (J) Ugu dambayn, qorayaashii Soomaaliyeed sidee u kala baxeen?

Ilaa iyo saddex nooc ayaa qorayaashii Soomaaliyeed u kala baxeen--kama hadlayo dad badan oo aan qorayaal anigu u aqoonin--marka laga duulo tiir waajib ah oo ah: ummad burburtay oo qarankeedu jabay, kaalinta qorayaashu ku lee yihiin soo celinta qarannimadii iyo aas’aaskii aqooneed ee bulshada. (B) Qorayaal ummadda u soo bandhigay dhiganayaal aqooneed oo laamaha aqoonta iyo garashada qaarkood ku saabsan. (T) Qorayaal bulshada ku jalbeebay dhiganayaal suugaaneed, afeed, sheekeed iyo murtiyeed oo laamaha afka ku saabsan. Iyo (J) Qorayaal labada ba soo bandhigay. Taasi waa nooca kowaad. (B) Qorayaal tiirarka nolosha xoogeeyay oo aad u dhowray. (T) Qorayaal aad ugu xadgudbay. Iyo (J) Qorayaal meel meel na xoogeeyay meel meel kale na ku xadgudbay. Taasi waa marka laga hadlayo tiirka dhaqan ee mabaadiida aaminaadda ruuxiga ah. Weli waxa ay ceeb ka jirtaa kaalintii turjumaadda; soo bandhigista aqoon baadhisyo iyo daraasado cilmiyeed oo afkeenna ku qoran; iyo kaalin kale oo aad muhiim u ah: kaalinta gorfaynta. Hadda ba, qorayaasha Soomaaliyeed maxaa haatan la gudboon?

Saddex qodob ayaa aan arkaa oo eegga laga maarmaan ka dib, dedejin u baahan. (B) In la iska kaalmaysto sidii loo dejin lahaa “hab qoraal” mideeya Soomaalida, kaas oo qorayaasha waaweyn iyo kuwa cusub ba dhaqan geliyaan. (T) Kaalintii turjumaadda in la bilaabo, oo dhiganayaasha aqooneed ee afafka kale ku qoran la turjumo. Iyo (J) kaalintii gorfaynta in la guda galo, oo maktabaddeenna qaawanaantu iyo qaab darradu isu raaceen dib loogu laabto, la hufo, oo la hagaajiyo. Waxa aan arkaa in la joogo, wakhtigii qalinkadhigis lagu samayn lahaa qorayaal badan oo mutaystay. Waxa aan arkaa in la joogo wakhtigii aynnu si fiican u garan lahayn mas’uuliyaddeenna garasho iyo waajibkeenna akhlaaqiga ah. Waxa aan arkaa in la joogo wakhtigii aynnu qiimayn lahayn sooyaal-qoraaleedkeenna. Waxa aan arkaa in aynnu ka soo gudubnay wakhtii aynnu ku dhawaaqaynay: wax ha la qoro. Waxa aan arkaa in aynnu joogo wakhtigii aynnu ku dhawaaqi lahayn: wax tayo leh ha la qoro. Gunaanadkii, waxa aan aaminsan ahay: burburkii ka hor, dheefooyinku in ay ka badnaayeen dhibaatooyinka, bal se, burburkii ka dib, dhibaatooyinka ayaa ka badan dheefaha!

Gebagebo. Waxa aan kaga hadlay curiskan faa’iidooyinkii iyo faa’iido darrooyinkii ka dib, labo iyo labaatan sanno hirgelintii dhigaalka Soomaaliga la hantiyey. Waxa aan ka eegay dhowr dhinacyo oo kala geddisan. Burburkii ka hor iyo burburkii ka dib; iyo xaaladda qoraaleed ee sebankan iyo noocyada qorayaasha. Ugu horrayn, waxa aan tilmaamay hirgelintii loo bogay ee far Soomaaliga, guul weyn oo u soo hoyatay isirka Soomaaliyeed in ay tahay. Ka dib, waxa aan tilmaamay dheefihii iyo dhibaatooyinkii ugu weynaa ee guushaasi la timidday. Waxa aan ku xigsiiyey ka warranka xaqiiqeed ee muuqaalka waaqiciyeed ee burburkii ka dib, ee qalinka iyo qorayaasha. Dabadeed, ugu dambayntii, waxa aan ku soo gebagebeeyey dhowr qodob oo muhiim ah oo aan u arkahayey qorayaasha Soomaaliyeed eegga mas’uuliyad garasho iyo waajib akhlaaqiya oo isku lammaan oo saaran ka dambow, dedejinteeda in ay u hawl galaan. Gunaanadkii, waxa aan aaminsan ahay: dheefaha ayaa ka badnaa dhibaatooyinka muddadii hore, halka wakhtigakanna dheefuhu ka yar yihiin dhibaatooyinka.

Mahadsanid akhriste. 

Ilaahay wanaag iyo darajo badan ayaa aan kaaga rejaynahayaa.