Goormuu Muwaaddinka Soomaaliyeed Qiime Beelay?!

Xoog ku soo galkii Kiinya waxa xigay xasuuq badan oo galaaftay dad iyo duunyo aan tiro sax ah laga hayn! Shicaarkii Kiinya ee ahaa, “Soomaaliya waxa aan u nimid in aan badbaadinno bulshada rayidka ah”, xaqiiqadiisu waxa ay noqotay, “Soomaaliya waxa aan u nimid in aan gumaadno bulshada rayidka ah”! Dawladda federaalka, Amisom, iyo Beesha Caalamku waa ay arkayaan waxa ay samaynayso dawladda Kiinya, hadda na, afkii ayaa sharooto lagu dhejiyay, oo hadal ba waa gam! Beesha Mareexaan, qaar ka tirsan xildhibaannada federaalka, hay’adda culimada Soomaaliyeed, iyo waxgarad badan waxa ay soo saareen warsaxaafadeedyo iyo baaqyo ay kaga dalbanayaan madaxweyne Xasan Sh. Maxamuud, tallaabo sharciga waafaqsan Kiinya in laga qaado, oo dawladdu si dhab ah uga hadasho laynta dadkeeda iyo duunyadeeda lagu wado, mis na lagu been abuuranayo; hadda na, ilaa iyo aminka dawladda federaalku dheg jalaq u ma siinin, dhawaaqaas codka dheer ku baxaya, ee qaybaha kala duwan ee bulshada ka imanaya! Bulshadu waa ay yaabban tahay, in badan!!! Afkii baa juuq gabay!

Ujeeddooyinka ugu waaweyn ee Kiinya Soomaaliya u soo gashay waxa lagu macnayn karaa: raalli gelinta quwadaha waaweyn, iyada oo ku kaalmaynaysa mashruucooda in badan lagu qariyo danahooda siyaasadeed, dhaqaaleed iyo awoodeed, loo na yaqaan: “La Dagaalanka Argagaxisada”, iyada oo Kiinya laga abuurayo argagaxiso, si bulshadaas loo tuso cadow nabadda iyo horumarka u diidan in ay lee yihiin, Soomaalidu na cadowgaas yihiin; in ganacsiga iyo dhaqaalaha Soomaalidu ku lee yihiin dalkooda la abuuro duruufo oggolaanaya in ay la wareegaan, oo hantiyaan; iyo in berriga iyo badda Soomaaliya qaybtooda ka helaan, oo ka mid noqdaan waddamada safka hore ugu jira wax ka helidda qarannimada Soomaaliyeed ee miiska qalliinka saaran! Hadda ba, ma jirto ujeeddo nabadeed iyo horumarineed oo ay Kiinya Soomaaliya u timid! Waa taas xaqiiqada sida qorraxda u cad, ee maalin ba maalinta ka sii dambaysa iftiinkeedu sii baahayo! “Run iyo ilko ba waa la caddeeyaa.”

Iyada ayaa isku doon doonatay Alshabaab, si Alshabaab ay dhibaatooyin uga gaystaan dalkooda, dabadeed ay ka aargoostaan Soomaalida ka mid ah qowmiyadaha deggan Kiinya (Soomaalida Waqooyi Bari), Soomaalida siyaalaha kala duduwan ugu nool dalkeeda, iyo Soomaalida Jamhuuriyadda Soomaaliya ku nool!!! Waxan oo dhan waa qorshayaal sannadooyin soo socday, maaliyado iyo macnayaal badan ku baxeen, oo laga dhalaalinayo arrimo waaweyn oo aan si degdeg ah loo fahmi karin! In kasta oo markii dambe si tuugnimo ah loo sharciyeeyay gardarradii ay Kiinya Soomaaliya ku soo gashay, hadda na, maxaa ay Soomaalidu ka dhaxleen Kiinya, oo ku xusuusan doonaan? “Ninkii timir beera/ Iyo ninkii tiin talaala ba/ Taariikhdu way qoraysaa – murtimaal Cabdiqaadir Xirs Yamyam IHUN.”

Tan iyo markii ay ciidamadoodu ka soo tallaabeen xudduuddooda, waxa si lama filaan ah Soomaalida ugu bilowday cadaab hor leh, oo ugu darsamay cadaabyadii ka jiray dalka, ee kala nooc nooca ahaa! Dawladda Kiinya waxa ay daahfurtay oo iminka akhriyaysaa bogaggii ugu horreeyay ee diiwaankeeda madowga badan, ee “Xasuuqa Soomaalida”, cutubkiisa: “Dagaalka Cir-dhuleedka”. Dhaqangelinta cutubkaas waxa ay ka bilowday deegaannada loo yaqaan Jubbalaan, ee ay ka arrimiso dawlad goboleedka Jubbalaan, ee uu madaxweyne ka yahay, Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe). In kasta oo duqaymaha iyo gumaadka Kiinya ay deegaannadaas ku cabbir go’an yihiin, hadda na, isla gobolladaas ayaa ay maalin ba mid ku tijaabinaysaa, iyada oo ku soo dhuumanaysa dagaal in ay kula jirto Alshabaab, oo ay iyaga bartilmaameed ka dhiganayaan, bal se been iyo khuraafo weyn noqotay ugu dambayn!

Soo gelitaankii Kiinya waxa laga faa’iiday weerar cir-dhuleed ah oo ay ku qaaddo magaalooyin, degmooyin iyo tuulooyin ka tirsan gobolladaas, oo ay si ku talo gal ah u xasuuqdo shacab Soomaaliyeed oo xoolaraacato ah, isla markaanna wax xidhiidh ah aan la lahayn Alshabaab! Mar wal ba oo ay Alshabaab ka aargoosato Kiinya; Kiinya waxa ay dagaal indhala’aan ah ku qaaddaa maatada iyo maxasta Soomaaliyeed iyo weli ba xoolaha oo ay u xisaabiso Alshabaab in ay cunto ka dhigtaan, ama ka tirsan yihiin ba! Waxa ay naf seejiyaan, oo iilka u diraan odayaal, haween iyo carruur badan oo Soomaaliyeed, kuwaas oo iyaga oo jooga baadiyahooda iyo tuulooyinkooda diyaaradaha dagaalka ee Kiinya ay cirka uga soo ridaan bombooyin iyo gantaallo, ay si joogto ah, uga ga dhigaan quraac, qado iyo casho! Boqollaal Soomaaliyeed oo gaajaysan, deegaanka abaartu iyo gargaar yaridu ku mataanoobeen ku nool, ayaa arsaaq looga dhigay madhaafiic culculus oo si degdeg ah ciddii ay ku dhacdo ba qalajinaysa, qolof ahaanna dhulka degdeg ugu tuuraysa!!! Qoysas Soomaaliyeed oo xoolahooda waraabsanayay, carruur malcaamado u socday oo gacanta looxyo ku haysta, reer miyi sahan ku jira oo jid dheer haya, iyo kurayo bannaan cidlo ah jooga oo xoolaha wardaariyaynaya, ayaa ay Kiinya garatay in ay layso, oo askarteeda aan wax ba iska celin karin, aargudasho uga dhigto! “Dagaal nin aan aqoon baa ku orda!”

Qowmiyadda Soomaaliyeed waxa ay ka dhaxashay xasuuq iyo xanaaq badan! Qof wal oo dareen diineed iyo damiir waddaniyadeed leh, aad iyo aad ayaa uu uga gubtay, uga gilgishay, gardarrada iyo gaboodfallada ay Kiinya ka waddo Soomaaliya! Boobka ay Kiinya ku hayso bad-berriga Soomaalida, iyo gumaadka aan loo aabbe yeelayn ee hadh iyo habeen gargaar degdeg ah dhibbanayaasha looga dhigay, waxa ay xusuusta Soomaalida ku reebi doonaan nabarro madmadow, oo mid wal ba Kiinya ay lacnadayso, u na sheegayso, cududdii Soomaalida in aysan dhiman, ee maalin uun laga xisaabin doono halaagga iyo hagardaamada caanamaal wal ba gaysanayaan! Waxa qof wal ba oo Soomaaliyeed ka cadhaysan yahay, rayidka sida ku talo galka ah loo dilayo iyo weli ba ma-yeedhaanka la dabargoynayo! Kiinya waxa ay Soomaalida la damacsan tahay, oo si cad uga muuqata qorshayaasheeda istiraatiijiyadeed, xoolaha nool ee hodanka ay ku yihiin bulshadeennu in ay ka dhigto wax rawaxay iyo wax argagax daraaddii isku shuba, oo marti u noqda, xeryaha xoolaha lagu xanaaneeyo ee dalkeeda ku yaalla; iyo bulshada sida loo gumaadayo in ugu dambayntii aqbalaan Kiinya in ay u hoggaansamaan, oo si aan ka feker lahayn, gobolkaasi ugu biiro waxa muddooyinkii u dambeeyay dawladda Kiinya ku mashquulsanayd, oo ah, samaynta: Midowga Kiinya! Bulshada Soomaaliyeed oo ka badbaadday sidii la la damacsanaa shan iyo labaatan sanno ka hor, ayaa lagu baraarugay jiritaanka Soomaali nool, oo dhaqan; sidaa daraaddeed, mashruuca ay Kiinya Soomaaliya ka waddo, waa dhammaystirka qabyada ku jirta xeerka ah: Cidhibtirka Qofka Soomaaliyeed (CQS)!

Weerarkii ay Alshabaab ka gaysatay deegaanka Ceel-cadde badhtamihii bishan, Jeenaweri 15, 2016, waxa ay ciidamada Kiinya ka dileen askartii ugu badnayd ee kaga dhimatay ciidda Soomaaliya, kuwaas oo tiradoodu boqol sare u dhaaftay!!! Fulaynnimada iyo cabsida weyn ee ciidankooda ku jirta, ee had iyo jeer sas aan guurayn ay ilbidhiqsi wal ba ku casuuman yihiin, waxa ay sababtay kol wal ba oo ay Alshabaab is arkaan, in ay dhabarka jeediyaan, oo qoriga, lebbis-ciidameedka iyo aqoonsiga ka cararaan, oo dabeeto dhabarka laga wada toogto! Maxaa ay Soomaaliya u soo galaysay haddii aysan lahayn awood ay ku joogi karto, ku dhex dagaallami karto, oo ciidankeeda kaga badbaadin karto khatar wal ba oo soo food saarta? Ma sidaas ayaa ay dawlad dhan oo weligeed burburin ku tahay? 10ka wiil ee Alshabaab haddii ay u babac dhigayaan, isla jeerkaa na ka guulaysanayaan, boqollaalka askar, ee sida wanaagsan loo qalabeeyay; maxaa ay Kiinya kaga mid tahay Amisom, oo ku soo kordhin kartaa hawlaha nabadaynta iyo xasilinta dalka Soomaaliya? …

Soomaalidu waxa ay ku maahmaahdaa “Ninkii tiisa daryeelaa tu kale ku dara”, amnigii iyo xasilloonidii gudaheeda ayaa ay la yaabban tahay, oo weerarkii Westigayt muujiyay karti yaraanta iyo aqoon darrada haysata hay’adaheeda amniga ku shuqul leh; maxaa ay Soomaaliya tari kartaa, oo u keeni kartaa? Keedii wax ma u qabato, oo albaabbada iyo daaqadaha furan awdo? Ka dib weerarkaas Ceel-cadde, ee ay Soomaalidu sida weyn ugu farxeen, murugo iyo xanaaq badan oo hayay ka baabbi’iyay, waxa ay Kiinya kaga jawaabtay duqaymo cireed iyo dagaal dhuleed oo ilaa iyo eegga socda, oo waxa ku dhimanaya oo ku dhaawacmaya dad birimagaydo ah iyo xoolo ma-yeedhaan ahi yihiin! Waxa aan garan waayay, oo aan is weyddiiyey: Xoolaha ay laynayaan ma Alshabaab baa?! Mise waa ay qashaan oo cunto ayaa ay ka dhigtaan ayaa loo laynayaa?! Xogaha sugan ee la helayo waxa ka mid ah, Kiinya keliya in ay duqayso meelaha rayidku ku badan yihiin, oo aysan isku doon doonan, weerar na ka geysan, goobaha ay Alshabaab ku sugan yihiin!!! Taasi miyaa aysan fulaynnimo ahayn?! Miyaa ay ahayn calaamad sheegaysa waxa ay ka wadaan gobolka Gedo aargoosi in uu yahay?! Maxaa ay u bartilmaameedsanayaan rayidka ay shalay lahaayeen, badbaadintooda ayaa aannu u soo galnay dalka?! Mise nin dhimasho doon ah, oo qalabaysan waa laga baqayaa aaditaankiisa, bal se, miskiin gaajaysan oo nolol doon ah waa la dilayaa, miyaa xaalku? Waa maxay danta ugu jirta Kiinya laynta Soomaalida iyo xaalufinta xoolaheeda, aan ka ahayn, in ay si dhab ah uga mid noqotay fuliyayaasha mashruuca weyn e’ CQS?

Weligeed qowmiyadda Soomaaliyeed ma ay helin siyaasi shisheeyaha ka difaaca, oo ay si dhab ah, halyey ugu aqoonsadaan, marka laga reebo madaxweynihii kacaanka, Jaalle Maxamed Siyaad Barre IHUN iyo hoggaamiyihii USC, Maxamed Faarax Caydiid IHUN. Sababtu si kasta ba ha noqoto e’, tan iyo barashadiisii siyaasiga Soomaaliyeed waxa uu ahaa dabadhilif weyn oo u adeega gaalada, isla mar ahaantaanna gumeeya garashada ummaddiisa, oo nabarro waaweyn oo taariikhda gala, kaga taga! Shaqada keliya ee uu ka adag yahay waa ku farxidda iyo ka dul geeraarka meydka walaalihii, iyo ka xumaanshaha iyo ka dul tacsiyaynta meydka shisheeyaha! Madaxweyne Xasan Sh. Maxamuud waxa uu xumaan wadaag la yahay raggii ka horreeyay ee taariikhdu xustay! Shaqadii qaran ee ahayd in uu furo, oo goobjoog ka noqdo shirka madasha wadatashiga qaran ee Muqdisho, waxa uu ka qalbi jeclaystay, raggiisii hore in uu san ka hadhin, oo murugada iyo baroorta la soo qaybsado Kiinyaatiga cabaadaya ee ciidamadoodii Soomaalidu ku shahiiday, bartay na dalkan rag in uu lee yahay, oo ay ilaashanayaan! Waxa layaab ah, boqollaalka uu madaxweynaha u yahay ee tan iyo muddo Kiinya baska aakhiro saaraysay mar na ba in uu san ka hadal, ka xumaan, oo waajibkii lagu lahaa gudanin; hadda na, mar wal ba oo ay Soomaalidu adkaysan waydo, is difaacda na dareen murugo ah muujiyo, oo weli ba ciiddooda tago isaga oo qaranka Soomaaliyeed metelaya, si uu ugu soo tacsiyeeyo, oo meydkooda ugu soo duceeyo! Ugu soo duceeyo!!! Duco? Ducooy xaal qaado! “Dhar aanad lahayn dhaxan kaa ma cesho.”

Meydka Soomaalidu ma loo ma ooyaan baa? Bani’aadam ma aha, oo xattaa ‘waa aan ka xun nahay’ oo keliya, ma dambi baa? Goorma ayaa uu muwaaddinka Soomaaliyeed sidan u karaamo beelay, oo dugaagu uga sharaf batay? Goorma ayaa uu muwaaddinka Kiinyaatiga ahi Soomaalida ka helay martabaddan iyo maamuuskan heerka sare leh? Xasan Sh. Maxamuud maanta waxa loo soo dhaweeyay si heer sare ah, sida ay sheegeen madaxda Kiinya; ma in meydkooda uu u duceeyo, iyaga na dhafoorka ka dhunkado, oo raalli gelin u diro ayaa ay heer sare u soo dhawayntoodu daarnayd? Ka Soomaaliga ahi, ee weli ba muslimka ahi, isagu duco ma leh miyaa? Iska daa, aas qaran in loo sameeyo e’, kuwa maalin wal ba iyaga oo nool la ololinayo ‘war ka daaya’ ma jirto miyaa? Xasan Sh. Maxamuud goorma ayaa uu damiirkii bani’aadannimo iyo garashadii xalanayd ka haajireen? Sidee ayaa uu ugu faraxsan yahay walaalladii oo ay dileen, dilkooda in uu ka hadal, wax kale ba iskaa daa o’, mis na cadowgii dilay walaalladii tacsiyayn iyo ducayn ugu tago dalkooda? Maxaa ka si’ ah mudanaha? Tani Soomaalida ma u dambaysay? Xasanna garashadiisu ma sidan baa ay noqotay?! “Aadmi la aragyaa ba, dhib la arag!”

Ugu dambayntii, Xasan Sh. Maxamuud waxa uu darajo iyo guul u arkaa ka aamusidda xasuuqa ummadda uu madaxweynaha u yahay Kiinya hadh iyo habeen ku hayso, halka uu xumaan iyo gef laga galay siyaasadda Soomaaliya u arko iska caabbinta aan tamarta lahayn ee Soomaalidu kaga jawaabayso weerarrada halista badan, ee dad iyo dugaag wax ba aan ka reebayn, ee Kiinya ay waddo! Maanta waxa farxad ah in Soomaalida meel wal ba oo ay joogaan ay taabatay xanuunka lagu hayo qayb jidhkooda ka mid ah, oo uga baahan hiil iyo hoo macnaysan. Sidoo kale waxa farxad ah in ay beenowday si toos ah, shicaarkii Kiinya ee ahaa, “Soomaaliya waxa aan u nimid in aan badbaadinno bulshada rayidka ah”! Magaca Alshabaab in loo adeegsado laynta bulshada rayidka ah iyo waxyeelaynta qarannimadeenna, waxa eeddeeda kowaad iska leh Alshabaab, oo ah urur habaaran oo ay tahay Soomaalidu in ay ka tashato, si wadar ah, oo go’aan uga gaadho. Dawladda Soomaaliya haddii ay wax u qaban waydo shacabkaas lagu soo gardarrooday, ha ogaato kalsoonidii shacabku in aysan jirayn, sidaas na ku noqonayn, kuna sii ahaanayn, madaxda ummadda Soomaaliyeed! Shacabka Soomaaliyeed ilmadu ha ka daadato, madaxweynahoodu na cadowgooda ha u sujuudo, ma ceeb ka weyn ayaa aad garanaysaa, oo maankaagu xusuustaa?! Ha loo sheego madaxweyne Xasan, dhacdada uu maanta sameeyay taariikhda in ay u gashay, oo bogagga lagu kaydiyo laga ga na faalloodo xumaha, lagu daray! Soomaaliya waxa ka muuqata sawirkii Andulus! Waxa ka muuqata sheekadii saddexda dibi iyo libaaxa! Sidoo kale waxa iyana maalin dhow muuqan doonta wejiga xaqiiqiga ah ee Amisom. Waxa aan ku baaqayaa jihaad ka dhan ah Kiinya, oo qof wal ba itaal meel uu dhigo ba looga baahan yahay, in uu ka qayb qaato.

Ilaahay ha u naxriisto walaalaheenna gaaladu sida gardarrada ah u gumaadayso.  Aamiin.

v  “... Wax badan bay dagaal iyo colaad inaga dooneene

v  Wax badan bay dalkeeniyo shacbiga doca doceeyeene

v  Dooyiyo wax badan bay col iyo soo dumeen gulufe

v  Durqun iyo wax badan bay dhibiyo dacati geysteene

v  Wax badan bay dagaageenna dhacan duhur cad boobeene

v  Wax badan bay duleed-joogga iyo dumarka laayeene

v  Wax badan baan dulqaad muujiney nabadda diideene

v  Nabsigeennii baa duminayoo daa’iraa timiye

v  Doobigoodii baa buuxsamoo daadasho u dhow e'!

v  Rag hadduu dubaaqiyo laftiyo dumka ka colloobo

v  Dawadiisu waa sumuca iyo dil iyo baaruude

v  Mar hadduu dabkeennii qabsaday degelki Nayroobi

v  Duudkaa baf yidhi Kiinya wey deg dhabantaye

v  Deebaa qadhaadhiyo hadday dacarti leefeene

v  Sida doorkan loo galay walle waan ku diirsadaye!

v  Wallee diricya-adag baa heliyo geesiyaal darane

v  Hambalyaan u dirayaa raggii xeeladdaa degaye …”

 - M/Gabay: “Dardaaran”; Gabyaa: Cabdiwaaxid Cali Gama’diid (Ilaahay xabsiga ha ka sii daayo --- Aamiin)

W/Q: Maxamed Cabdirisaaq Saciid “Samiik”

Qoraa iyo aqoon baadhe Soomaaliyeed

Boosaaso, Buntilaan, Soomaaliya

Uguux, Jeenaweri 28, 2016